Morfologia krwi - przygotowanie, wyniki, wskazania (2024)

Czym jest morfologia krwi?

Krew to zawiesina krwinek czerwonych (erytrocytów), białych (leukocytów) oraz płytek krwi wosoczu. Morfologia krwi jest popularnym, bardzo często wykonywanym badaniem polegającym na ich ilościowej ijakościowej analizie.

W jaki sposób wykonuje się morfologię krwi oraz jak się do niej przygotować?

Z żyły pobiera się 5ml krwi do specjalnych probówek zawierających EDTA (substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi).

Należy pamiętać, iż każdą nieprawidłowość wmorfologii krwi obwodowej trzeba zweryfikować, powtarzając badanie – błędy laboratoryjne nie należą bowiem do rzadkości.

Morfologia krwi – wskazania

Morfologię często wykonuje się profilaktycznie, bez podejrzenia choroby. Badanie wykorzystywane jest głównie wdiagnostyce niedokrwistości (anemii) oraz infekcji. Pozwala również na ogólną ocenę gospodarki wodnej organizmu (np. na wykrycie odwodnienia).

Morfologia – przeciwwskazania

W celu wykonania morfologii krew pobiera się wniewielkiej ilości, przez co nie ma wpływu na stan pacjenta. Ztego względu nie ma przeciwwskazań do jej wykonania.

Krwinki czerwone (erytrocyty) – RBC

Norma: kobiety 3,5–5,2x106/µl, mężczyźni 4,2–5,4x106/µl
To badanie mówi nam ozawartości erytrocytów w1 µl krwi. Erytrocyty są to komórki krwi odyskowatym, dwuwklęsłym kształcie, odgrywające bardzo istotną rolę – transport niezbędnego do życia tlenu zpłuc do wszystkich tkanek naszego organizmu, atakże transport dwutlenku węgla ztkanek do płuc celem jego wydalenia do powietrza atmosferycznego. Do ich produkcji, która zachodzi wszpiku kostnym, niezbędny jest szereg mikro- imakroelementów – najważniejsze są żelazo, witamina B₁₂ ikwas foliowy. Czas życia pojedynczego erytrocytu wynosi 120 dni – po jego upływie erytrocyt niszczony jest wukładzie siateczkowo-śródbłonkowym, znajdującym się wśledzionie iwątrobie.

Przyczyny zwiększonej liczby erytrocytów

• Najczęstszą przyczyną zwiększonej liczby erytrocytów jest odwodnienie (dochodzi wówczas do zagęszczenia krwi, wskutek czego erytrocyty stanowią większy procent jej objętości).
• Stany przewlekłego niedotlenienia organizmu.
  Erytrocyty są nośnikami tlenu wnaszym organizmie, zwiększenie ich produkcji ma więc miejsce wodpowiedzi na niedotlenienie. Gdy takie zaistnieje, nerki rozpoczynają zwiększoną produkcję erytropoetyny (EPO) – hormonu pobudzającego szpik kostny do produkcji erytrocytów. Do niedotlenienia może dochodzić wprzypadku:
  • przebywania na znacznych wysokościach. Na terenach wysokogórskich ciśnienie powietrza jest obniżone, utrudniając wymianę gazową wpęcherzykach płucnych.
  • palenia papierosów. Dym tytoniowy zawiera tlenek węgla, czyli czad. Ponieważ ma on zdecydowanie większą zdolność do wiązania się zhemoglobiną niż tlen (7-krotnie większą), podczas wdychania dymu tytoniowego wmiejsce natlenowanej hemoglobiny tworzy się karboksyhemoglobina, która nie jest zdolna do przenoszenia tlenu.
  • obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) – częstej choroby, której towarzyszy niedotlenienie. Polega on na licznych, długich (nawet kilka minut) przerwach woddychaniu wczasie snu. Wczasie tych przerw dochodzi do wyczerpania zapasów tlenu werytrocytach – azatem do niedotlenienia.
  • wrodzonych wad serca, wktórych krew odtlenowana (żylna) miesza się znatlenowaną (tętniczą) – należą do nich ubytki wprzegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy Bottala, czy też rzadko występujące zespoły – tetralogia Fallota czy przełożenie głównych naczyń.
  • chorób płuc – odtlenowana krew żylna trafia zprawej komory serca do płuc, gdzie zachodzi wymiana gazowa polegająca na oddaniu zerytrocytu dwutlenku węgla (CO₂) iprzyjęciu tlenu (O₂). Po natlenowaniu krwi trafia ona do lewej komory serca, anastępnie do wszystkich naszych narządów itkanek. Wprzypadku wystąpienia chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz rzadko występującego włóknienia płuc czy mukowiscydozy dochodzi do upośledzenia wymiany gazowej.
• Bardzo rzadką chorobą skutkującą wzrostem hematokrytu jest czerwienica prawdziwa – wjej przebiegu dochodzi do niekontrolowanego zwiększenia produkcji erytrocytów.
• Nowotwory wydzielające erytropoetynę (EPO) – również niezmiernie rzadka przyczyna wzrostu wartości hematokrytu.
• Działanie glikokortykosteroidów wprzebiegu leczenia steroidami lub zespołu Cushinga.

Przyczyny zmniejszonej liczby erytrocytów

• Produkcja erytrocytów jest niewystarczająca (mamy wówczas do czynienia zniedokrwistością). Można wyróżnić następujące rodzaje niedokrwistości:
  • niedoborową – jest to najczęstszy rodzaj niedokrwistości. Najczęściej spowodowana jest niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego – substancji potrzebnych do ich produkcji. Najczęstszą przyczyną niedoboru żelaza jest przewlekłe krwawienie, inne to zespoły złego wchłaniania, czy zwiększone zapotrzebowanie (np. wokresie dojrzewania lub ciąży).
  • w przebiegu chorób przewlekłych – choroba przewlekła jest drugą co do częstości, zaraz po niedoborze żelaza, przyczyną niedokrwistości. Wprzebiegu różnego rodzaju zakażeń, chorób nowotworowych czy autoimmunologicznych dochodzi do pobudzenia układu odp*rnościowego, co skutkuje zmniejszeniem produkcji erytrocytów.
  • pokrwotoczną – wprzypadku nagłej lub przewlekłej utraty krwi, dochodzi do przenikania płynu zprzestrzeni zewnątrzkomórkowej do naczyń krwionośnych – dochodzi więc do rozrzedzenia krwi, azatem do zmniejszenia wartości hematokrytu.
  • hemolityczne – ten rodzaj niedokrwistości spowodowany jest nieprawidłowym, przedwczesnym rozpadem erytrocytów.
    • Niedokrwistość hemolityczną dzieli się na wrodzoną – powodem rozpadu erytrocytów jest wówczas ich nieprawidłowa budowa (np. sferocytoza wrodzona, talasemie) oraz nabytą – erytrocyty są prawidłowo zbudowane, jednak występuje czynnik powodujący ich rozpad (np. przeciwciała przeciwerytrocytarne, sztuczna zastawka serca, zakażenia)
    • aplastyczną – występuje wprzebiegu uszkodzenia szpiku kostnego, będącego miejscem produkcji erytrocytów (narażenie na promieniowanie jonizujące, toksyczne substancje chemiczne, niektóre leki).
• Organizm jest przewodniony, jest to jednak sytuacja bardzo rzadka.

Hematokryt – HCT

Norma: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%
Hematokryt mówi otym, jaką objętość całej krwi stanowi objętość samych krwinek czerwonych (erytrocytów). We współczesnych analizatorach automatycznych hematokryt oblicza się na podstawie liczby iobjętości erytrocytów; wmetodach tradycyjnych hematokryt mierzy się bezpośrednio, odwirowując probówkę zkrwią – wówczas erytrocyty, mając większą gęstość niż osocze, wktórym są zawieszone, wędrują na dno probówki. Po odwirowaniu, za pomocą miarki, można odczytać wynik.

Przyczyny zwiększenia izmniejszenia hematokrytu są takie same, jak liczby krwinek czerwonych

Hemoglobina – Hb

Norma: kobiety 12–16 g/l, mężczyźni 14–18 g/l dd
Hemoglobina jest białkiem zawartym werytrocycie, którego funkcją jest przenoszenie cząsteczek tlenu zpłuc do tkanek obwodowych. To właśnie hemoglobina nadaje erytrocytowi czerwony kolor. Powyższe badanie mówi oliczbie gramów hemoglobiny znajdującej się w1 litrze krwi obwodowej. Jest to najlepsze badanie wdiagnostyce niedokrwistości. Podejmując decyzję oprzetoczeniu krwi, lekarz bazuje na wyniku właśnie tego badania.

Przyczyny zwiększenia izmniejszenia stężenia hemoglobiny są takie same, jak liczby krwinek czerwonych.

Wskaźniki RBC – czerwonokrwinkowe

Wskaźniki czerwonokrwinkowe mówią obudowie krwinek czerwonych. Często uzdrowych osób dochodzi do ich niewielkich odchyleń od normy.

Średnia zawartość hemoglobiny wkrwince – MCH

Norma: 27–31 pg

Średnie stężenie hemoglobiny wkrwince – MCHC

Norma: 32–36 g/dl

Wskaźniki MCH oraz MCHC pozwalają na ocenę ilości hemoglobiny znajdującej się wpojedynczym erytrocycie.

Przyczyny zwiększenia MCH iMCHC

Do zwiększenia tych wskaźników dochodzi bardzo rzadko, między innymi wprzypadku sferocytozy wrodzonej. Wtej chorobie erytrocyt przybiera kształt kulisty zamiast dyskowatego, azwiększenie MCH iMCHC spowodowane jest częściowym odwodnieniem erytrocytów, awięc zagęszczeniem znajdującej się wnim hemoglobiny.

Przyczyny zmniejszenia MCH iMCHC

Zmniejszenie tych wskaźników jest sytuacją częstszą. Najczęściej zmniejszenie MCH iMCHC jest spowodowane:

• niedoborem żelaza, które jest niezbędne do produkcji hemoglobiny. Wtakiej sytuacji jest ona produkowana wniedostatecznej ilości, co przekłada się na zmniejszenie jej stężenia werytrocycie.
• inną, rzadszą przyczynę zmniejszenia MCH iMCHC stanowi talasemia – choroba uwarunkowana genetycznie, wprzebiegu której dochodzi do zmniejszenia syntezy hemoglobiny.

Średnia objętość krwinki – MCV

Norma: 82–92 fl

Przyczyny zmniejszenia MCV

• Zmniejszenie MCV najczęściej związane jest zniedokrwistođci spowodowaną niedoborem żelaza – objętość krwinki może wówczas wynosić 60–70 fl.
• Odwodnienie hipertoniczne – jest to zaburzenie gospodarki wodnej organizmu, do którego dochodzi wprzypadku utraty samej wody, zniewielką utratą elektrolitów (spożywanie niewystarczającej ilości płynów, znacznie zwiększone stężenie glukozy, moczówka prosta). Dochodzi wówczas do zwiększenia ich stężenia we krwi iucieczki wody zerytrocytu, co prowadzi do zmniejszenia jego objętości.
• Przewodnienie hipertoniczne – przyczynami tego zaburzenia gospodarki wodnej może być niewydolność nerek lub spożywanie słonej wody. Podobnie jak wprzypadku odwodnienia hipertonicznego prowadzi do ucieczki wody zerytrocytu.
• Talasemia również skutkuje zmniejszeniem MCV, pomimo prawidłowej, anawet zwiększonej zawartości żelaza worganizmie.
• Niedokrwistość wprzebiegu chorób przewlekłych – rzadko, tylko wciężkich przypadkach

Przyczyny zwiększenia MCV

• Najczęściej spowodowane jest niedokrwistością zniedoboru witaminy B₁₂ ikwasu foliowego (niedokrwistośc makrocytarna, zwiększenie MCV nawet do 150 fl). Powodów takiej sytuacji jest wiele:
  • Niedobór witaminy B₁₂ ikwasu foliowego wdiecie – wprzypadku diety wegańskiej, uanorektyków, alkoholików
  • Choroby żołądka (nowotwory, zapalenie) – do wchłaniania witaminy B12 zprzewodu pokarmowego potrzebny jest czynnik wewnętrzny (IF), produkowany przez komórki żołądka. Rzadką sytuacją jest produkuja przeciwciał przeciwko temu czynnikowi bądź przeciwko komórkom żołądka produkującym ten czynnik. Mamy wtedy do czynienia zniedokrwistoścą złośliwą (Addisona iBiermera)
  • Choroby jelita cienkiego (nowotwory, choroba Leśniowskiego iCrohna) – kompleks witaminy B₁₂ iczynnika wewnętrznego wchłaniany jest właśnie wjelicie cienkim.
• Niedoczynność tarczycy – zwiększenie MCV jest niewielkie, rzadko przekraczające 100 fl.
• Odwodnienie hipotoniczne – dochodzi do niego, gdy odwodniony chory przyjmuje płyny bezelektrolitowe (np. herbatę) – wówczas woda zkrwi napływa do erytrocytów, skutkując wzrostem ich objętości.
• Przewodnienie hipotoniczne – spowodowane najczęściej nadmierną podażą płynów bezelektrolitowych chorym zupośledzoną czynnością nerek.
• Zespoły mielodysplastyczne – są to groźne choroby szpiku kostnego, występują jednak niezmiernie rzadko.
• Do zwiększenia MCV może dochodzić uciężarnych kobiet, jak również unoworodków, nie świadczy to jednak oistnieniu choroby.

Współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów – RDW

Norma: 11,5–14,5%
Wskaźnik RDW mówi, jak bardzo różni się objętość poszczególnych erytrocytów od wartości średniej (MCV). Wzrost rozpiętości rozkładu objętości erytrocytów występuje wprzypadku niedoboru żelaza (niedokrwistość mikrocytarna) oraz witaminy B12 ikwasu foliowego (niedokrwistość makrocytarna), atakże po przetoczeniu krwi.

Retikulocyty

Norma: 0,5–1,5 % liczby erytrocytów, 20–100 x 103/µl
Retikulocyty to niedojrzałe, młode formy krwinek czerwonych.

• Odsetek retikulocytów jest zwiększony wprzypadku zmniejszenia liczby erytrocytów, celem wyrównania ich niedoboru, co jest prawidłową reakcją organizmu. Zjawisko to ma miejsce wprzypadku niedokrwistości pokrwotocznej, hemolitycznej, pobytu na znacznych wysokościach oraz wprzypadku wyrównywania niedoboru witaminy B₁₂ lub żelaza.
• Odsetek retikulocytów jest zmniejszony, gdy szpik kostny staje się niewydolny (niedokrwistość niedoborowa, aplastyczna wprzebiegu chorób przewlekłych)

Krwinki białe (leukocyty) – WBC

Norma: 4000–10 000/µl
Leukocyty są komórkami krwi stanowiącymi składową układu odp*rnościowego. Biorą udział wwalce zpatogenami, takimi jak wirusy ibakterie. Czas ich życia waha się od kilku dni do nawet 20 lat.

Przyczyny zwiększenia liczby leukocytów (leukocytoza)

• Zwiększenie całkowitej liczby leukocytów najczęściej spowodowane jest zakażeniem organizmu. Wprzebiegu zakażenia, dochodzi do uwalniania młodych form leukocytów ze szpiku kostnego do krwi, by skuteczniej zwalczać dany patogen – ich liczba może dochodzić do 20 000/µl.
• Znaczne zwiększenie liczby leukocytów (>30 000/µl), może się wiązać zchorobą nowotworową (białaczki, chłoniaki), jednak jest to sytuacja rzadka.
• Niewielkie, przejściowe zwiększenie może mieć miejsce, jeśli nie zastosujemy się do zaleceń odnośnie do przygotowania do wykonania morfologii krwi – przed badaniem spożyjemy posiłek lub będziemy uprawiać wysiłek fizyczny.

Przyczyny zmniejszenia liczby leukocytów (leukopenia)

Częste

• początek infekcji – na samym początku infekcji, krążące we krwi leukocyty zbierają się wmiejscu zakażenia. Zanim szpik kostny uwolni leukocyty, by przywrócić ich właściwą ilość we krwi, wbadaniu krwi można zaobserwować leukopenię, nazywaną wówczas pseudoleukopenią
• przebyta ostra infekcja wirusowa, taka jak przeziębienie czy grypa

Rzadkie:

• ciężkie niedożywienie (anoreksja)
• leczenie glikokortykosteroidami iinnymi lekami immunosupresyjnymi, niektórymi lekami przeciwpsychotycznymi,
• choroby nowotworowe krwi (białaczki)

Płytki krwi (trombocyty) – PLT

Norma: 150000–400 000/µl
Płytki krwi, czyli trombocyty, biorą udział wkrzepnięciu krwi. Wmiejscu krwawienia, wraz zbiałkiem onazwie fibryna tworzą siateczkę zapobiegającą nadmiernej utracie krwi. Przyjmuje się, że wystarczającą wartością pozwalającą na sprawne działanie układu krzepnięcia jest 50 000/µl. Zmniejszona liczba płytek jest częstym zjawiskiem, często wiążącym się ze zbyt długim czasem od pobrania krwi do jej analizy. Może jednak być związana zniedoborem witaminy B12 ikwasu foliowego, uszkodzeniem miejsca ich produkcji, czyli szpiku kostnego lub zrzadkimi zespołami chorobowymi skutkującymi ich nadmiernym niszczeniem.